Οδοιπορικό σε Ιωνία και Αιολίδα
Η βεβήλωση των ιερών χώρων είχε να κάνει με τη μισαλλοδοξία, το φανατισμό και τη βαρβαρότητα.
Μια περιήγηση στα παράλια της Μικράς Ασίας πάντα περικλείει ανάμεικτα συναισθήματα, από θαυμασμό στον πολιτισμό των Ρωμιών πριν τον ξεριζωμό τους, έως την πικρή γεύση της τύχης του τόπου και των μνημείων του.
Σε κάποιες περιπτώσεις η αίσθηση της καπνιάς της καταστροφής δεν μπορεί να σβήσει κι ας έχουν περάσει ενενήντα τόσα χρόνια, ενώ τουλάχιστον αμηχανία σε καταλαμβάνει, αφού
δεν μπορείς να προσδιορίσεις αν είναι καλύτερα που σήμερα η γειτονική χώρα «δείχνει» το δήθεν ευρωπαϊκό της πρόσωπο, με τη μερική συντήρηση των θρησκευτικών για μας μνημείων, με ότι συνεπάγεται αυτό, καλό ή κακό, ή μέχρι χθες, που η μισαλλόδοξη και φονταμελιστική της μέχρι πρότινος πολιτική, ειλικρινής τουλάχιστον στις θέσεις και τις προθέσεις της, κατά τα άλλα.
Αποθήκες, στάβλοι ή απλά μισοερειπωμένα χαλάσματα, οι ελάχιστες χριστιανικές εκκλησιές της Ερυθραίας που επέζησαν του 1922, χρησιμοποιούνται κάποιες σαν τζαμιά ενώ το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού αποκαθιστά τοιχογραφίες και λαμπρές νεοκλασικές, μπαρόκ, σε κάθε περίπτωση μη ισλαμικές διακοσμήσεις, αξιοποιώντας τα λαμπρά μνημεία κατά το δοκούν.
Η ιστορική Εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους της Κρήνης
Ποιός έχει περάσει απέναντι στην Κρήνη (τουρκικά Τσεσμέ), έστω και μόνο για ψώνια, και δεν έχει περάσει απέξω, δεν έχει αγναντέψει ή δεν έχει εισέλθει στον Άγιο Χαράλαμπο του Τσεσμέ, την Παναγία των Αλατσάτων, την Αγία Παρασκευή ή και την Κάτω Παναγιά.
Τώρα πια ο κοντινός Άγιος Χαράλαμπος έχει καθαριστεί και αναπαλαιωθεί, έχει μετατραπεί σε χώρο ποικίλων εκδηλώσεων και τουλάχιστον με τη φιλέλληνη πρόθεση των κατοίκων του Τσεσμέ, απολαμβάνει εν μέρει το σεβασμό που δικαιούται. Τουλάχιστον αναδεικνύεται το μνημείο, για το μέγεθος και τη μεγαλοπρέπειά του. Αποτέλεσε σημείο συγκέντρωσης των χριστιανών από τη Σμύρνη και τα περίχωρα κατά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Η Τουρκία δαπάνησε το ποσό του 1.627.218 εκ. τουρκικών λιρών για την ανακατασκευή του. Από τις τοιχογραφίες η μόνη που έχει σωθεί ατόφια είναι αυτή του Παντοκράτορα.
Η μητρόπολη των Αλατσάτων της Ερυθραίας
Η Παναγία των Αλατσάτων μετά το 22 μετατράπηκε σε Τζαμί, αφού με τον εποικισμό της ελληνικότατης πόλης από μουσουλμάνους, έπρεπε να αντιμετωπιστεί το οξύ τους πρόβλημα, η έλλειψη ενός μεγάλου τεμένους.
Η πρόσφατη παρέμβαση του τουρκικού Υπουργείου συντήρησε το κτίριο, αναπαλαίωσε το εξαιρετικό τέμπλο με την ελληνική ταυτότητα: «Γιάννης Χαλαπάς εποίει», ενώ κάποιες εικόνες και τοιχογραφίες αποκαταστάθηκαν πάλι εν μέρει.
Η εκκλησία της Παναγίας των Αλατσάτων με τη σημερινή της μορφή
Πρόκειται για μια πολύ χαρακτηριστική εκκλησία της ύστερης Τουρκοκρατίας, σημαντικό έργο του περίφημου μάστορα Στράτου Καλονάρη, ο οποίος εργάστηκε μαζί με το γιο του Μανόλη στις Κυκλάδες και στην περιοχή της Σμύρνης, χτίζοντας πολλούς ναούς (Παναγία της Τήνου, Βαγγελίστρα του Τσεσμέ, Παναγιά της Κάτω Παναγιάς, Παναγιά Βουρλιώτισσα κλπ.). Όλα τα μάρμαρα του ναού είναι τηνιακά και φορτώθηκαν με τη φροντίδα του Ευστρ. Καλονάρη, του Ιωάν. Χαλεπά και του Μάρκ. Λαμπαδίτη στην Τήνο και παραλήφθηκαν στον όρμο της Αγριλιάς, στο λιμάνι των Αλατσάτων.
Το περίφημο μαρμάρινο τέμπλο της Παναγίας Αλατσατιανής
Οι μορφές των Αγίων όμως, όπως και σε όλους τους πρώην χριστιανικούς ναούς του οδοιπορικού μας, παραμένουν χωρίς πρόσωπο ή μάτια, αφού η μουσουλμανική πίστη απαγορεύει ρητά την απεικόνιση του Θεού και των Αγίων. Αναγνώριση του χριστιανού Θεού; Ίσως. Ίσως και ταύτιση με τον Αλλάχ, που είναι και ορθότερο, αφού Χριστιανοί, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι πιστεύουν στον ένα υπέρτατο Θεό. Αυθαίρετη παρηγορητική σκέψη για την κακοποίηση ιερών και οσίων, όσων αφορά τουλάχιστον τον έλληνα επισκέπτη. Μια δεύτερη σκέψη, ισχυρότερη και πικρή, διατείνεται ότι η βεβήλωση των ιερών χώρων είχε να κάνει με τη μισαλλοδοξία, το φανατισμό και τη βαρβαρότητα, που χρονικά τουλάχιστον θέλουμε να πιστεύουμε ότι ανήκει σε ένα παρελθόν χωρίς επιστροφή.
Ο θαλασσινός Άγιος και το «μουσείο παιχνιδιών»
Θα μπορούσε να είναι το πιο ενοχλητικό ερέθισμα η τύχη του Αγίου Νικόλαου απέναντι από το Αϊβαλί στα Μοσχονήσια, που ναι μεν έτυχε μιας αξιοπρόσεκτης δουλειάς αποκατάστασης, όμως η «αξιοποίησή» του για μας τουλάχιστον τους Έλληνες, κρίνεται ανεπιτυχής.
Ο ιδιώτης που μισθώνει το χώρο έχει μετατρέψει το μνημείο σε Μουσείο Παιχνιδιών. Πρόκειται για μια συλλογή πολυάριθμων εκθεμάτων, η οποία προκαλεί ασφυξία στο χώρο, ενώ η καλλιτεχνική αξία των αντικειμένων, όσο και η σπανιότητα αμφισβητούνται για αρκετά από αυτά.
Η “Barbie” συνυπάρχει με λογής κούκλες, αυτοκινητάκια, τρενάκια, στρατιωτάκια και απομιμήσεις όπλων, έως με τεράστια, ξύλινα και συνεπώς κακόγουστα ομοιώματα, του Big Ben, του Πύργου του Eiffel ή του δεύτερου συμβόλου, μετά το άγαλμα της Ελευθερίας, της πόλης της Νέας Υόρκης, του ουρανοξύστη Empire State.
Το μόνο ίσως παρήγορο παραμένει η νοσταλγία για τα ολίγων δεκαετιών πριν παιχνιδιών, με τις «κινεζιές» που έχουν κατακλίσει πλέον την τουρκική, ελληνική, ίσως και την παγκόσμια αγορά.
Το ιστορικό κτίριο που στέγαζε το μέγαρο της Ιεράς Μητρόπολης Μοσχονησίων
Ένα τεράστιο νεοκλασικό επιβλητικό μέγαρο σε υποδέχεται στην παραλία του Μεγάλου Μοσχονησιού, πολύ πριν από τον Άγιο Νικόλαο. Ερειπωμένο, μισοκαμένο, χωρίς κουφώματα και σκεπή, έχει υποστεί την βαρβαρότητα του μίσους, να θυμίζει με τον ευρωπαϊκό του κοσμοπολιτικό του αέρα της Belle Époque, την ευμάρεια των Μοσχονησιωτών πριν την εγκατάλειψη των εστιών τους. Δεν είναι άλλο από το μέγαρο της άλλοτε κραταιάς Ιεράς Μητροπόλεως Μοσχονησίων…
Ο Θαυματουργός Ταξιάρχης στο Αϊβαλί
Τουλάχιστον στο Αϊβαλί δυο ορθόδοξοι ναοί παραμένουν σε πολύ καλή κατάσταση, ο Άγιος Ιωάννης που έχει μετατραπεί σε τζαμί και ο Ταξιάρχης, εκεί που απαγορεύτηκε τελικά στον κ. Βαρθολομαίο να ιερουργήσει. Αιτία; Η προτίμηση της Ελλάδας να υποστηρίξει το Ντουμπάι για τη διεθνή EXPO 2020.
Από τα δύο καμπαναριά του Αγίου Ιωάννη, το ένα έχει μετατραπεί σε μιναρέ, το άλλο πάλι στέκει σαν καμπαναριό, αλλά βουβό. Ο Ναός σήμερα λειτουργεί ως τζαμί ενώ σε πολύ καλή κατάσταση σώζεται το καμπαναριό της εκκλησιάς. Όπως και σε άλλες εκκλησίες από τον τρούλο και το κωδωνοστάσιο έχει αφαιρεθεί το σύμβολο της Χριστιανοσύνης και έχει αντικατασταθεί με την ημισέληνο.
Τα γύρω σπίτια, μέχρι και το ναό των Ταξιαρχών μετά βίας έχουν συντηρηθεί, να αναδεικνύουν τη φινέτσα και την πολιτιστικοοικονομική άνθιση των Κυδωνιών.
Η εξωτερική άποψη του ιστορικού ναού του Ταξιάρχη Αϊβαλίου
Τον Αύγουστο του 1922 έγινε η Μεγάλη Καταστροφή. Οι Τούρκοι αντιστάθηκαν σθεναρά στον Σαγγάριο, που τον θεωρούν σαν τις δικές τους Θερμοπύλες… Και η αρχή; Ο Ελληνικός στόλος είχε πλεύσει στο λιμάνι της Σμύρνης σκορπώντας ρίγη συγκίνησης στον ελληνικό πληθυσμό των Μικρασιατικών παραλίων, που πήρε τα όπλα να διώξει τον Τούρκο ως την Κόκκινη Μηλιά και να πάρουμε πίσω την Κωνσταντινούπολη. Είχαν υποσχεθεί βοήθεια στον Βενιζέλο, Άγγλοι και Γάλλοι. Οι Ιταλοί ήταν πάντα άγρια εναντίον μας. Ο Ελληνικός στρατός ένδοξα προωθήθηκε ως το Αφιόν Καραχισάρ και πήγαινε προς την Άγκυρα. Τότε, οι Μεγάλες Δυνάμεις συμφιλιώθηκαν με την Τουρκία.
Ο Στρατός μας έμεινε μόνος, χωρίς εφόδια, νηστικός, στα βάθη της Ανατολής, πολεμούμενος από όλα τα γύρω Τουρκικά χωριά. Οι άντρες έφευγαν μόνοι τους σαν τρελοί, μπας και σωθούν. Εν τω μεταξύ, ο φιλογερμανικός βασιλέας Κωνσταντίνος, ήρθε σε αντιπαράθεση με τον Βενιζέλο διαιρώντας την Ελλάδα σε βασιλικούς και βενιζελικούς. Δόθηκε διαταγή στον ελληνικό στόλο να πράξει κατά βούληση και έτσι, αντί να έρθουν για βοήθεια 92 καράβια, ήρθαν μόνο 17 ελληνικά από τον Πειραιά… Απίστευτο, οδυνηρό…
Όταν ήρθε η είδηση της υποχώρησης και ότι τουρκικά στρατεύματα έρχονταν στην Σμύρνη, χιλιάδες χιλιάδων Έλληνες Μικρασιάτες όρμησαν στις ρούγες, στο λιμάνι, σαν ένας μαύρος ποταμός απελπισμένων, που αντί να λιγοστεύει, όλο και φούντωνε και πολλαπλασιαζότανε… Μ’ έναν μπόγο στο χέρι και την οικογένειά τους, έτρεχαν να μπουν στα συμμαχικά καράβια και εκεί οι ναύτες τούς έχυναν ζεματιστό νερό ή τους πατούσαν τα δάχτυλα, οπότε ξανάπεφταν στη θάλασσα και οι περισσότεροι πνιγόντουσαν. Γέμισε η θάλασσα νεκρά σώματα μεγάλων και κορμάκια τουμπανιασμένα μικρών παιδιών, που τα κεφαλάκια τους χτυπούσαν τα πλευρά των πλοίων, σαν να έλεγαν: «Ανοίξτε μας! Δεν μας ακούτε; Ανοίξτε μας!».
